خانواده:

بدون شک، خانواده مهمترین نقش در کنترل و هدایت تخیل و ظهور خلاقیت ها دارد. اگر خانواده ها فرصت

لازم را برای سئوال کردن، کنجکاوی و کشف محیط به کودکان بدهند و هرگز آنها را به خاطر سوالها و

کارهای عجیب و غریب تنبیه نکند، زمینه رشد خلاقیت فراهم می شود. تنبیه و تهدیدهای مکرر، آفت خلاقیت

های ذهن است. فرزندان خلاق به آرامش روانی، اطمینان خاطر و اعتماد به نفس قوی نیاز دارند. بنابراین،

اگر والدین کودکان خود را به همراه نکات مثبت و منفی و همان گونه که هستند بپذیرد و حس کنجکاوی آنها

را برانگیزند و کودکانشان را در انتخاب موضوعات مورد علاقه خود آزاد بگذارند و نظارت درست و دائمی

بر کارهای آنان داشته باشند، موجب شکوفایی خلاقیت در آنان می شود. لذا شایسته است والدین تا آنجا که

امکان دارد کودکان خود را مستقل بار آورند و در ایجاد اعتماد به نفس، آنان را یاری کنند. دستاوردهای آنان

را با آغوش باز پذیرا شوند و هنگام شکست به جای سرزنش، راهنما و راهگشای مشکلات کودکان باشند

تا کودکان بتوانند ضمن احساس ارزشمندی در انجام کارها، راه حل و عقاید معمول و دور از ذهن را نیز

بیازمایند، چرا که چنین کاری پایه و مایه اصلی خلاقیت است.

مدرسه و دانشگاه:

علاوه بر خانواده، مدرسه و دانشگاه، نقش بسیار مهمی در شکوفایی خلاقیتهای کودکان، نوجوانان و

جوانان دارند. سن ورود به مدرسه، سن بسیار حساس و بحرانی در ارتباط با خلاقیت های ذهنی است.

عواملی مانند تکالیف، تاکید بر محفوظات، اجرای برنامه های هم آهنگ و انتظار رفتارهای یکسان از

کودکان، عدم توجه به تفاوتهای فردی، وجود کلاسهای پر جمعیت، اعمال انضباط و مقررات فوق العاده

شدید، تشویق به کسب نمره های بالا و ایجاد جوی توام با رقابت های فردی برای ممتاز شدن، و سرانجام

عدم شناخت، یا بی توجهی به ویژگی های کودکان، نوجوانان و جوانان خلاق، سبب می شود که قدرت

خلاقیت آنان به تدریج کاهش یابد.

جامعه:

جامعه یکی دیگر از عواملی است که در شکوفایی خلاقیت و فراهم سازی زمینه رشد کودکان موثر است. از

محیط یا جوی که تحقق چنین هدفی را انتظار داریم، باید از سه عامل اساسی برخوردار باشد:

عامل فیزیکی – عامل عقلانی – عامل عاطفی

عامل فیزیکی:

منظور آن است که محیط از نظر فیزیکی، امکانات و گنجایش در حد مناسبی داشته باشد تا فرد بتواند از آنها

استفاده کند و کارهای خود را در معرض دید قرار دهد. اگر خواست آزمایش انجام دهد وسیله و امکان

استفاده برایش فراهم باشد. لغتنامه، اسباب بازی و... نیز در اختیارش باشد تا در زمان احتیاج بتواند از آنها

استفاده کند.

عامل عقلانی:

جو عقلانی مطلوب جوی است که فرد را به رغبت آورد، برانگیزد و به تلاش وادارد نه اینکه بر او غالب

شود. چنین جوی اطراف فرد را پر می کند از معما، چیستان، مسئله، بحث های عاطفی و تقویت، شخص در

برخورد با آنها به اندیشیدن و راه حل یابی وادار می شود و هرگاه راه حلی را پیدا کرد از تقویت برخوردار

شده و نسبت به تکرار آن رفتار، علاقمندی نشان می دهد.

عامل عاطفی:

منظور از جو عاطفی، جوی است که شخص بتواند احساس امنیت کند و قادر باشد نسبت به محرکهای

فیزیکی و عقلانی ارائه شده از طرف معلم، مربیان، والدین و یا همکاران یا همسالان، واکنشی مطلوب از

خود نشان دهد. چنین محیطی ازاعتماد و اطمینان سرشار است. تحقیر، تنبیه و سرزنش وجود ندارد. در چنین

محیطی، تقویت و آگاهسازی بدون حبس اطلاعات انجام می شود. در چنین محیطی بحث گروهی و بارش

فکری وجود دارد، انتقاد سازنده با عرضه دلیل وجود دارد و سعی می شود هر کس با خودش مقایسه و

سنجیده شود. جو عاطفی باید شرایطی فراهم آورد که شخص بتواند احساس ارزش، احساس تعلق و احساس

قدرت کند. در چنین محیطی شخص احساس عزت نفس کرده و به عزت نفس دیگران احترام می گذارد.

عنوان کتاب: خلاقیت و نوآوری           نویسنده: خسرو امیر حسینی